Ontstoken amandelen: symptomen, oorzaken en behandeling - Mens & Gezondheid (2024)

Last Updated on 21 juni 2024 by M.G. Sulman

Men spreekt van een amandelontsteking bij een ontsteking van de neusamandelen en/of keelamandelen. Vaak wordt een amandelontsteking veroorzaakt door een virale infectie, maar bacteriën (streptokokken) kunnen ook in het spel zijn. Vooral bij kinderen kunnen de keel- en neusamandelen gemakkelijk ontstoken raken met keelpijn, slikklachten en een verhoging van de temperatuur tot gevolg. Het kind voelt zich vaak wat grieperig en heeft geen zin meer in eten. Heel vaak geneest een amandelontsteking binnen een paar dagen vanzelf. Met wat zelfhulpmaatregelen kun je de klachten goed bestrijden. Volwassenen kunnen ook last krijgen van ontstoken amandelen. Een ontsteking van de keelamandelen wordt ook wel tonsillitis genoemd.

Wat zijn amandelen?

Onderdeel van het immuunsysteem

De amandelen maken deel uit van het lymfestelsel en zijn onderdeel van het immuunsysteem, die binnendringende ziekteverwekkers (zoals virussen en bacteriën) zoveel mogelijk opvangt en onschadelijk maakt. Hetimmuunsysteem of afweersysteem is het verdedigingssysteem tegen ziekte. Dit voorkomt dat er infecties in het lichaam optreden. Amandelen hebben gezien hun ligging vooral een rol in het voorkomen van infecties van de bovenste luchtwegen. Debovenste luchtwegen bestaan uit de neus, de keel en het strottenhoofd (boven de stembanden). Achterin de keelholte, aan weerszijden van de tong, liggen de keelamandelen (tonsillen). In de neus-keelholte bevindt zich de neusamandel (adenoïd).

Poortwachters van het afweersysteem

Amandelen worden beschouwd als de poortwachters van het afweersysteem in neus- en keelholte. Vooral bij kinderen heeft het afweersysteem vaak meer moeite om virussen en bacteriën op te vangen en te neutraliseren. Bij een grote toevloed aan ziekteverwekkers, kunnen de amandelen van kinderen gemakkelijk ontstoken raken. Bij volwassenen komt het niet zelden voor dat er een amandelontsteking ontstaat ten gevolge van klierkoorts (ziekte van Pfeiffer). Zowel de keel- als de neusamandelen kunnen ontstoken raken en soms zijn ze tegelijk ontstoken. In een enkel geval gaat een amandelontsteking gepaard met een keelontsteking, wat heel vervelend is.

Symptomen van ontstoken amandelen

Ontstoken amandelen komen vaak voor bij kinderen: dreumes, peuters, kleuters en kinderen in de lagere schoolleeftijd worden er dikwijls door getroffen. Veelvoorkomende tekenen en symptomen van een amandelontsteking zijn onder meer:

• rode, gezwollen amandelen (vergrote amandelen)
• witte of gele aanslag of vlekken op de amandelen
• keelpijn of zere keel
• moeite met slikken en pijnlijk slikken
• koorts
• vergrote, gevoelige klieren (lymfeklieren) in de hals
• gedempte of schorre stem
• slechte adem
• nekpijn of stijve nek
• hoofdpijn

Bij zeer jonge kinderen kunnen de volgende klachten optreden:

• kwijlen door moeilijk of pijnlijk slikken
• niet willen eten
• onrustig zijn

Complicaties

Soms kan de infectie zich uitbreiden naar het omliggende weefsels. In dat geval kan er een oorontsteking of bijholteontsteking ontstaan. Een ontstoken amandel kan ook zorgen voor regelmatig terugkerende verkoudheid of het herhaaldelijk optreden van middenoorontstekingen.

Slechts zelden ontstaat er als complicatie van een amandelontsteking een peritonsillair abces (keelabces). Dit is een ophoping van pus naast een amandel als gevolg van een bacteriële infectie, vaak aan één kant.

Oorzaken van aan amandelontsteking

Bacteriën en virussen kunnen worden overgedragen door druppelinfectie (hoesten en niezen). Dat wil zeggen dat wanneer je hoest of niest, de boosdoeners in kleine druppeltjes in de lucht gesproeid worden. Op deze manier komen ze op de slijmvliezen van een ander terecht, waar ze zich vermenigvuldigen.

Bacteriële amandelontsteking wordt meestal veroorzaakt door bepaalde streptokokken. Een tonsillitis kan optreden als onderdeel van roodvonk. Dis is een overwegend mild verlopende vlekjesziekte die wordt veroorzaakt door de groep A-streptokokbacterie. Virusinfecties zoals klierkoorts (ziekte van Pfeiffer) kunnen ook in verband worden gebracht met een ontsteking van de amandelen.

Beloop van aan amandelontsteking

Bij acute tonsillitis verdwijnen symptomen zoals keelpijn en koorts binnen 1 tot 2 weken. De koorts neemt vaak iets eerder af dan de keelpijn. Het kan echter langer duren voordat de amandelen zijn hersteld en niet meer gezwollen zijn.

Huisarts raadplegen

Bij ernstige keelklachten, als de koorts langer dan drie dagen aanhoudt of als het kind ernstig ziek is, moet je een arts raadplegen.

Onderzoek en diagnose

Je huisarts zal je keel onderzoeken en vragen naar de klachten die je ervaart. Daarnaast kan er een uitstrijkje van de amandelen worden genomen en in ene laboratorium onderzocht worden op streptokokken. Alleen in uitzonderlijke gevallen wordt bloed afgenomen en onderzocht (bloedonderzoek), bijvoorbeeld om andere ziekten uit te sluiten.

Behandeling van ontstoken amandelen

Keelpijn verzachten

Een amandelontsteking gaat meestal binnen enkele dagen vanzelf over. Zo nodig kunnen klachten als een zere keel en koorts tegengegaan worden met een vrij verkrijgbare pijnstiller, zoals paracetamol. Keelpijn kan ook goed behandeld worden met andere zelfzorgmaatregelen, zoals door veel koude, niet-zuurhoudende dranken te drinken, ijs te eten en te gorgelen met warm water met zout of zuiveringszout. Ook kun je je toevlucht nemen tot spoel- (hoest-)drankjes voor de keel, hoesttabletten, of sprays die je kan kopen bij de drogist of apotheek om een zere keel te bestrijden.

Uitdroging voorkomen

Het is uitermate belangrijk om genoeg water te drinken om uitdroging te voorkomen, ook al is het verleidelijk om niet veel te drinken als het pijnlijk is om te slikken. Warme thee met honing kan ook helpen. Twee vliegen in één klap: je krijgt vocht binnen en je verzacht de keel.

Antibiotica

Als de tonsillitis wordt veroorzaakt door een streptokok uit groep A, zijn antibiotica nuttig, waarbij penicilline of amoxicilline de eerste keuze is.

Pijnstillers

Paracetamol en niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s) kunnen worden gebruikt om keelpijn te behandelen.

Corticosteroïden

Corticosteroïden verminderen de pijn van de amandelontsteking en verbeteren de symptomen binnen 24 tot 48 uur. Orale corticosteroïden worden aanbevolen, tenzij de persoon geen medicijnen kan slikken.

Amandelen verwijderen

Bij frequent terugkerende ontstekingen die veel problemen veroorzaken, kan besloten worden om de amandelen te verwijderen.

Preventie

Goede hygiëne

De ziekteverwekkers die virale en bacteriële tonsillitis veroorzaken, zijn besmettelijk. Daarom is de beste preventie het beoefenen van goede hygiëne. Leer je kind het volgende:

• Was frequent je handen grondig, vooral na gebruik van het toilet en voor het eten
• Deel geen eten, drinkglazen, waterflessen of keukengerei met anderen.
• Vervang je tandenborstel nadat je bent gediagnosticeerd met tonsillitis.

Verspreiding van ziekteverwekkers voorkomen

Neem de volgende maatregelen om verdere verspreiding van een bacteriële of virale infectie naar anderen te voorkomen:

• Houd je kind thuis als het ziek is.
• Informeer bij de huisarts wanneer het in orde is dat je kind weer naar school gaat.
• Leer je kind hoesten of niezen in zijn of haar elleboog.
• Leer je kind om zijn of haar handen te wassen na niezen of hoesten.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over ontstoken amandelen, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.